Makarnanın Tarihi Hakkında 3 İlginç Bilgi

Makarnanın Tarihi ve Hikayesi - Kökeni Nereye Dayanıyor?

Ünü İtalya ile anılan makarna, artık dünyanın hemen hemen tüm ülkelerinde sıkça tüketilen bir yemek olarak öne çıkıyor. Günümüzde İtalyan lezzeti olarak bilinen makarnanın İtalya’ya gelişi aslında çok daha uzun bir serüven. Bu yazımızda kökenlerinin Etrüsklere ve Çinlilere dayandığı söylenen makarnanın tarihini sizler için derledik.

Makarna Aslında Bir Uzakdoğu Lezzeti mi?

Çoğumuzun geleneksel İtalyan yemeği olarak bildiği makarnanın tarihi sanıldığından çok daha eskiye dayanıyor. Buğdayın ekiminin gerçekleştirildiği Orta Doğu ve Asya topraklarının makarnanın ilk anavatanı olduğu düşünülüyor. Hatta Çin kaynaklarında makarna hakkında pirinç unundan yapılıp yendiğine dair bulgular mevcut. Bu bulgular M.Ö. 5000'li yıllara kadar ulaşıyor. Ancak makarnaya dair ilk yazılı kayıtlar 1279 yılına dayanıyor.

Bu bulgular Marco Polo'nun makarnayı 13. yüzyılda İtalya'ya tanıttığı efsanesiyle daha da destekleniyor. Eserinden de anlaşılacağı üzere Venedikli seyyahın makarnanın ne olduğunu bildiğine dair ifadeleri dikkat çekicidir. Ancak özünde makarnanın Avrupa’ya gelişi için net bir tarih vermek güç.

Makarnanın Uzakdoğu’dan İtalya’ya gelişi için Orta Çağ dönemi söylense de bazı araştırmalar bu yemeğin Roma Döneminde dahi tüketildiğini iddia ediyor. Bunun yanı sıra Batı'nın makarnası ile Doğu'nun eriştesi arasında farklar bulunduğundan iki çeşidin de birbirinden bağımsız olarak türemiş olabileceği iddiaları da mevcut.

Makarnanın Avrupa Kökenleri

Bir diğer teori ise makarnanın Roma öncesi orta İtalya'da yaşamış Etrüsklere dayandığı. Ancak bu teoriye yönelik bulgular oldukça zayıf. Bir Etrüsk mezarında yer alan kalıntıların antik makarna yapma ekipmanlarını gösterdiği söylense de bu ekipmanlar farklı bir çeşit yemek yapımında da kullanılmış olabilir. Bu aletler büyük bir ihtimalle Toskana ve Liguria'ya özgü çok eski bir gözleme ve makarna melezi olan "testaroli" üretimi için kullanılmış.

Antik Yunan medeniyetlerinde de makarnanın farklı bir çeşidinin üretildiği tarihi kaynaklarda ve kazı çalışmalarında görülebiliyor. Hatta günümüzde sıkça kullanılan "lazanya" kelimesi "laganon" kelimesinden türemiş. Antik Yunanların yaptığı makarna türünün de günümüz makarnalarının atası olduğu söylenmekte. Fakat bu da kesin bir bilgi değil gibi görünüyor.

Makarnanın ilk veya günümüzde aslına en yakın türünün ortaya çıkış noktası neresi olursa olsun, makarna yemeğine yakın hamur işi yemeklerinin farklı kültürlerde çeşitli şekillerde yer edindiği ortada. Dolayısıyla farklı coğrafyaların veya kültürlerin yemek konusunda benzer bir gelişim göstermiş olabileceği de oldukça aşikâr.

Eskiden Makarna Nasıl Yapılıyordu?

Dünyanın en popüler yiyeceklerinden biri olan makarnanın birçok medeniyette yapılışı oldukça farklıydı. Ancak günümüz ile kıyaslandığında geçmişteki tarifler ile şimdiki tarifler arasında pek bir fark yok. Örneğin bugün Türk mutfağında kullandığımız eriştenin kökeni esasen Asya eriştesine dayanıyor. Aynı şekilde İtalyan makarna türlerinin veya Avrupa'ya ait diğer makarna çeşitlerinin malzemeleri de neredeyse aynı. Makarna çeşitlerinin çoğu hâlâ daha yumurta, su, tuz ve farklı buğday veya pirinç çeşitleriyle yapılıyor.

Geçmişten günümüze makarna yapımı konusunda değişen birkaç şey var. Bunlardan birincisi makarnaların artık farklı şekillerde üretilebilmesi. Günümüzde makarnaları farklı şekillere sokan aparatlar veya yeni yaratıcı makarna şekilleri, pişirme yöntemlerinin de değişmesiyle daha da arttı. Örneğin tavada, tencerede veya fırında yapılan birçok farklı makarna çeşidi mevcut. Bunun yanı sıra makarnaların artık makineler aracılığıyla yapılabilmesi de bir diğer değişim.

İtalya’dan Tüm Dünyaya Yayılan Makarnanın Serüveni

Orta Çağ boyunca irili ufaklı şehir devletlerinden oluşan İtalya, aynı zamanda ticari açıdan Avrupa’nın geri kalanına göre oldukça gelişmişti. Makarna türleri, özellikle Venedik ve Ceneviz devletlerinin geniş ticari rotaları sayesinde daha da yaygınlaştı.

Venedik ve Ceneviz devletlerinin ticaretle dünyaya makarnayı yaymasının yanı sıra el-İdrisi'nin seyahatnamelerinde de makarnadan bahsedilmekte. Müslüman, Bizans ve Latin etkisinin hüküm sürdüğü Sicilya’da Marca Polo’dan iki asır önce yaşamış ünlü bilgin el-İdrisi, burada makarna üretildiğini detaylı bir şekilde anlatmıştır.

Orta Çağlar boyunca da makarnanın izine birçok edebi ve tarihi kaynakta rastlamak mümkün. Örneğin, 14. yüzyıl yazarı Boccacio, ünlü eseri Decameron’da makarna ve raviolinin lezzetinden bahsediyor.

Orta Çağlardan Günümüze Makarna

17. yüzyıl itibariyle makarna, İtalya’nın tamamında oldukça yoğun bir şekilde tüketilmeye başlandı. Özellikle Napoli halkına "makarnacılar" lakabı takılmıştı. Bu yörelerdeki yoğun buğday tarımının etkisi de yadsınamaz şekilde etkiliydi. Hatta bu dönemde makarna tüketiminin artışı, beraberinde bilinen en eski makarna makinelerinin ortaya çıkışına da neden olmuştu.

19. yüzyıl ise makarnanın dünyaya daha kapsamlı bir şekilde yayılmasına doğrudan etki etti. Ayrıca günümüzde makarna soslarının olmazsa olmazı sayılan domates de yine bu dönemde makarna ile buluşturuldu. Domatesin Amerika kıtasıyla birlikte keşfi ve makarna sosu olarak kazandırılması 1844 yılına uzanıyor. Görece yakın bir tarih olan bu dönemden beridir domatesli makarna lezzeti, ortaya çıkışı ile makarnalara yeni bir boyut kazandırdı.

İtalyan makarnasının dünyaya yayılması ise 18. ve 19. yüzyıllara denk geliyor. ABD’nin Fransa’daki elçisi ve sonrasında ABD'nin başkanı olan Jefferson, makarnanın tadına ilk defa baktığı anı oldukça detaylı bir şekilde anlatmıştır. Günümüzde ise makarna dünyanın hemen hemen her noktasında yüksek üretim miktarlarına sahip. Elbette damak zevkinize göre en lezzetli Batı makarnalarını İtalya’da yiyebilirsiniz.

Ancak İtalyan lezzetinde bir makarnayı evinizde yapmanız da mümkün! Tüm dünyaya makarna yapabilmeyi mümkün kılan İtalyan menşeili Marcato makarna makineleri ile leziz makarna tariflerini evinizde deneyebilirsiniz. Dilerseniz Türk mutfağına veya farklı kültürlerin mutfaklarına da erişebileceğiniz makarna makineleriyle makarnayı uzakta aramanıza artık gerek yok!

Kaynakça

1. International Pasta Organization. History of pasta. 2017.
2. Plotkin, Fred. “Pasta: The Story of a Universal Food.” Gastronomica, vol. 4, no. 1, 2004, pp. 101–02. JSTOR, https://doi.org/10.1525/gfc.2004.4.1.101. Accessed 17 Apr. 2024.
3. Serventi, Silvano, et al. “China: Pasta’s Other Homeland.” Pasta: The Story of a Universal Food, Columbia University Press, 2002, pp. 271–344. JSTOR, http://www.jstor.org/stable/10.7312/serv12442.16. Accessed 17 Apr. 2024.